تشخیص سرطان با هوش مصنوعی در کل کشور در پزشکی نوین پنجم می شویم
سایت امن: دبیر ستاد زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی از برنامه ریزی ها برای اجرای طرح تشخیص هوشمند سرطان در کشور و همین طور آماده سازی ایران برای تکنولوژی های جدید پزشکی مثل سلول و ژن درمانی آگاهی داد.
خبرگزاری مهر -گروه دانش و فناوری؛ مهتاب چابک: در سالیان پس از انقلاب خودکفایی در عرصه دارو به یکی از اولویت های اصلی نظام بهداشت و درمان کشور تبدل شده است. باتوجه به تحریم های اقتصادی و خصوصاً تحریم های دارویی مقابل ایران، تامین و تهیه داروهای مورد نیاز برای بیماران به چالشی جدی تبدیل شد و در این شرایط بحرانی، شرکت های دانش بنیان به عنوان نیروی محرکه ای در حوزه تولید داخلی داروها، خصوصاً داروهای زیستی، وارد عمل شدند و توانستند نقشی کلیدی در تامین نیازهای دارویی کشور ایفا کنند.
پس از تشدید تحریم ها و مشکل تر شدن شرایط تامین دارو، برنامه های ویژه ای بمنظور ارتقا توانمندی های داخلی در تولید داروهای مورد نیاز کشور با فناوری های هایتک طراحی و اجرا شد. این برنامه ها با هدف کاهش وابستگی به واردات و افزایش ظرفیتهای داخلی، خصوصاً در حوزه داروهای خاص، مورد توجه قرار گرفت. شرکت های دانش بنیان با بهره بردن از تکنولوژی های جدید و دانش روز، توانستند در این جهت قدمهای مؤثری بردارند و تولید داروهای زیستی را به عنوان یکی از حوزه های پیشرو در صنعت داروسازی کشور به تصویر بکشند.
ورود شرکت های دانش بنیان به عرصه تامین داروها، خصوصاً داروهای خاص، نه فقط یک جهت گیری جدید در عرصه دارویی کشور را رقم زد، بلکه امیدهای تازه ای را برای دستیابی به خودکفایی در این زمینه ایجاد کرد. بمنظور بررسی دقیق تر عملکرد شرکت های دانش بنیان در عرصه تامین دارو و دستاوردهای فناورانه آنها، با دکتر مصطفی قانعی دانشمند یک درصد جهان و دبیر ستاد زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی معاونت علمی گفتگویی داشتیم. در این مصاحبه، دکتر قانعی به بررسی عملکرد دانش بنیان ها در دهه های اخیر در عرصه تامین دارو و همین طور صادرات آن به سایر کشورها پرداخت.
دکتر قانعی در این گفتگو به برنامه ریزی های انجام شده برای تبدیل ایران به یکی از کشورهای پیشرو در عرصه های نوین پزشکی، همچون سلول درمانی، ژن درمانی و ویروس درمانی، و همین طور طب بازساختی اشاره نمود. او همین طور بر اهمیت آماده سازی کشور برای ورود به عصر پزشکی نوین در دهه آینده تاکید دارد. علاوه بر این از دیگر موضوعات مهمی که قانعی به آن پرداخته است، می توان به درمان سرطان با بهره گیری از هوش مصنوعی، جایگاه ایران در صادرات داروهای زیستی و عملکرد موفق دانش بنیان ها در حوزه درمان شخصی سازی شده سرطان اشاره نمود.
مشروح مصاحبه با دکتر مصطفی قانعی، دبیر ستاد زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی معاونت علمی به شرح زیر است؛
*به عنوان سوال اول، در عرصه دارو و تجهیزات پزشکی، ارزیابی شما از روند خودکفایی هایی که طی سالیان پس از انقلاب به دست آمده، چیست؟
به نظر من، ما در این چند دهه به خودکفایی قابل توجهی در عرصه دارو و تجهیزات پزشکی دست یافته ایم. هم اکنون حدودا ۹۸.۵ درصد داروهای ما در داخل کشور تولید می شود و تنها ۳ درصد از داروها بصورت وارداتی است. با این وجود، نکته ای که کمتر مورد توجه قرار می گیرد این است که برای ۹۷ درصد تولید داخلی، ۷۰ درصد هزینه ها را پرداخت می نماییم، در صورتیکه برای ۳ درصد واردات، تنها ۳۰ درصد هزینه ها صرف می شود.
*به نظر شما، این روند خودکفایی تا چه اندازه به کارهای دانش بنیان ها وابسته بوده است؟
دانش بنیان ها تأثیر بسیار زیادی دراین خصوص داشته اند. آنها توانسته اند سهم واردات را کاهش دهند و از ۳ درصد به ۱.۵ درصد برسانند. به بیانی دیگر، اگر ما ۶ میلیارد دلار دارو داریم، ۲ میلیارد دلار از آن وارداتی است و دانش بنیان ها تلاش می کنند که هر سال از این ۲ میلیارد دلار بکاهند.
*با توجه به این شرایط، آیا توانسته ایم در حوزه صادرات داروها موفق باشیم؟
بله، ما توانسته ایم به ۱۷ کشور صادرات محصولات دارویی مبتنی بیوتکنولوژی داشته باشیم. این مساله نشان میدهد که وقتی ارزش افزوده خلق می نماییم و محصولی قابل رقابت داریم، می توانیم آنرا صادر نماییم و این یک موفقیت بزرگ برای ماست.
*با توجه به این که کشورهای دیگر نیز درحال تولید دارو هستند، چگونه می توانیم در این رقابت باقی بمانیم؟
نکته کلیدی این است که باید بر روی کیفیت و نوآوری تمرکز نماییم. وقتی کشورهای دیگر ماده اولیه را وارد کرده و آنرا به محصول غائی تبدیل می کنند، ما نیز باید همین کار را انجام دهیم و به سطحی برسیم که محصولات ما بتوانند در بازار جهانی رقابت کنند. این همان جایی است که دانش بنیان ها می توانند نقش کلیدی ایفا کنند.
*ارزیابی شما از ورود دانش بنیان ها به حوزه دارو چیست و آیا این روند را مثبت ارزیابی می کنید؟
بله، ما در عرصه داروهای زیستی پیشرفت های قابل توجهی داشته ایم. در گذشته حتی یک داروی زیستی نداشتیم، اما حال بالاتر از ۴۰ نوع داروی زیستی داریم که به طور دقیقتر توسط دانش بنیان ها و دانشگاه ها تولید می شود. اگر این داروها توسط دانش بنیان ها تولید نمی شد، ما باید ۲.۸ میلیارد دلار برای واردات آنها هزینه می کردیم.
*آیا دراین خصوص نیاز به حمایت بیشتری از جانب دولت احساس می شود؟
قطعاً. اگر دولت بتواند از دانش بنیان ها حمایت کند، می تواند به صرفه جویی اقتصادی بزرگی برسد. به عنوان مثال، اگر یک میلیارد دلار از هزینه های دارویی کم شود، دولت می تواند حداقل ۲ هزار میلیارد تومان از این صرفه جویی را به دانش بنیان ها اختصاص دهد تا آنها بتوانند به مطالعه، تولید و توسعه ادامه دهند.
*در زمینه تولید مواد مؤثر و مواد اولیه دارو و پیشرفت کیفیت داروها، آیا موفقیت خاصی داشته ایم؟ مردم نگرانی هایی درباره ی کیفیت داروهای داخلی دارند و آیا این نگرانی ها تأیید می شوند؟
بله، ما در سالیان اخیر دستاوردهای شاخصی در تولید مواد مؤثر اولیه داشته ایم. در مورد کیفیت داروها، باید بگویم که ما باید یک سنجه یا شاخص مشخص داشته باشیم. هر محصولی که قابلیت صادرات داشته باشد، نشان دهنده کیفیت بالای آنست و در کیفیت آن تردیدی نیست. به عنوان مثال، در زمان شیوع کرونا، ما داروهایی را تولید کردیم که در سطح جهانی مورد تأیید قرار گرفتند. در زمان کرونا ما دارویی به نام سینورا تولید کردیم که فقط کشور آمریکا تولیدکننده آن بود. حال سوال این است که چرا باید ۲ کشور صاحب این فناوری باشد؟ پاسخ این سوال را این گونه می دهم که مگر در کدام حوزه ها بوده که ایران و پژوهشگران ایرانی به فاصله کمتر از ۵ سال صاحب آن فناوری، تکنولوژی یا دارو نباشد و این نتیجه کار دانش بنیان ها است.
از آن سو معتقدم که اگر محصولی فقط برای مصرف داخلی باشد و نتواند به خارج صادر شود، این مساله ممکنست نشانه ای از کیفیت پایین یا عقب ماندگی ما باشد. با قطعیت می توانم بگویم که رتبه یک صادرات دارویی ایران، داروهای زیستی است اما مردم داروهای زیستی زیاد استفاده نمی کنند و بیشتر با داروهای شیمیایی سر و کار دارند ولی قضاوتشان را به همه داروها تعمیم می دهند.
با قطعیت می توانم بگویم که رتبه یک صادرات دارویی ایران، داروهای زیستی است اما مردم داروهای زیستی زیاد استفاده نمی کنند و بیشتر با داروهای شیمیایی سر و کار دارند ولی قضاوتشان را به همه داروها تعمیم می دهند *آقای دکتر لطفاً درباره ی آمار صادرات داروهای برپایه فناوری زیستی هم توضیح دهید؟
بله، بطور کلی، صادرات داروهای زیستی ما به حدود ۷۰ میلیون دلار رسیده است. این آمار نشان دهنده موفقیت دانش بنیان ها در صادرات و تولید داخلی است. همچنین، چندین شرکت دانش بنیان دراین خصوص فعالیت می نمایند و در میان ۱۰ شرکت غزال که بیشترین فروش را داشتند، چهار شرکت در حوزه داروهای زیستی فعالیت دارند. هرطور بسنجیم کار دانش بنیان ها چه در بومی سازی، تولید داخل و صادرات و فروش اثربخش بوده اند.
*از آنجا که درمان سرطان سال ها است که پژوهشگران را در سرتاسر دنیا به خود مشغول کرده و الان استفاده از تکنولوژی های جدید در درمان مورد بحث است، دانش بنیان های ایرانی به لحاظ دانشی و فناوری چقدر در درمان و تشخیص سرطان تحول به وجود آورده اند؟
در سالیان اخیر، دانش بنیان ها تحولات چشم گیری در عرصه تشخیص و درمان سرطان به وجود آورده اند. ما حال روش های جدیدی برای تشخیص سرطان داریم که شامل آزمایش های ژنتیکی و روش های پیشرفته دیگر است. این پیشرفت ها به ما این امکان را می دهد که درمان های شخصی سازی شده ای برای بیماران ارائه دهیم به این معنا که درمان خاصی برای هر نوع سرطان برمبنای خاصیت های فردی بیمار طراحی می شود. از طرف دیگر زیرساخت های تولید داروهای ضد سرطان در ایران نیز به شدت تقویت شده است و این زیرساخت ها قادر به تامین نیازهای کل منطقه هستند.
ما حال چندین داروی ضد سرطان داریم که هزینه های تولید آنها کم شده و این داروها به بازار عرضه شده اند. همچنین، ما توانسته ایم فناوری های پیشرفته ای را دراین خصوص به کار ببریم که به ما این امکان را می دهد که در تولید داروهای ضد سرطان به خودکفایی برسیم.
*آقای دکتر هم اکنون ایران در تشخیص و درمان کدام نوع سرطان پیشتاز است؟
در حال حاضر دانش بنیان ها در تشخیص سرطان به موفقیت های خوبی دست یافته اند همین طور در موضوع «شخصی شدن درمان سرطان» حرکت های خوبی انجام شده است. وقتی جراح می خواهد بطورمثال پستان خانم را عمل کند، نمی داند کدام غدد درگیر است و وسیله تشخیصی این موضوع، برای نخستین بار در ایران تولید شده و هم اکنون به خارج از کشور صادر می شود. علاوه بر این دانش بنیان ها چندین نانوداروی ضدسرطان ساخته اند که هزینه ها را کاهش داده است. زیرساخت های تولید داروهای ضدسرطان که در سالیان اخیر به وجود آمده می تواند کل منطقه را پوشش دهد و داروی کل منطقه را تامین می کند.
در مسیر تولید داروی ضدسرطان، انسان نباید نفس بکشد و اگر فرد یک بامداد تا ظهر در محل تولید قرار بگیرد، انگار که شیمی درمانی شده است. بدین سبب شرایط تولید این دارو خیلی مشکل و لطمه رسان است و خوشبختانه ایران در بحث ایجاد زیرساخت های تولید این داروها عملکرد خوبی داشته است و فروش بسیار خوبی هم داشته ایم.
ایران در عرصه های مختلف سرطان، خصوصاً در درمان سرطان های خون و تعدادی از سرطان های دیگر، پیشرفت های قابل توجهی داشته است. به عنوان مثال، دارویی به نام زاکاریا که سال قبل در بازار داخل ارائه شد، توانسته است در درمان سرطان ریه که پیش از این هیچ علاجی نداشت، بسیار مؤثر باشد. این دارو با تکنولوژی بالا و بطور کامل در داخل کشور تولید می شود و قیمت آن بمراتب پایین تر از داروهای مشابه خارجی است. یک ویال خارجی این دارو ۲۰۰ میلیون تومان قیمت دارد در صورتیکه نمونه ایرانی آن تنها ۲۰ میلیون تومان قیمت گذاری شده است.
زاکاریا به عنوان یک داروی ایمونوتراپی برای مبارزه با سرطان ها طراحی شده است که با تحریک و استفاده از سیستم ایمنی بدن، سلول های سرطانی را شناسایی کرده و به آنها حمله کند. در دنیای پزشکی، زاکاریا به علت اثربخشی خاص خود در درمان برخی از سرطان ها مانند ملانوما و تعدادی از سرطان های ریه و روده بزرگ مورد توجه قرار گرفته است.
*در زمینه تولید داروهای زیستی، ایران چه جایگاهی دارد و تازه ترین دستاوردها در این زمینه چیست؟
ایران هم اکنون در تولید داروهای زیستی در رتبه چهارم آسیا قرار دارد. ما بتازگی چندین داروی زیستی جدید ساخته ایم که شامل داروهای ضد سرطان و داروهای دیگر است که این دستاوردها نشان دهنده توانمندی های ما در تولید داروهای با فناوری بالا است.
ترکیه، عربستان و دیگر کشورها با تمام ثروت و امکاناتشان به این فناوری ها دست نیافته اند، سوال من این است که چرا این کشورها صاحب این فناوری ها نیستند؟ واقعیت این است که غیرت فناورانه و تعصب دانشمندان ایرانی دراین خصوص بسیار مؤثر بوده است. در صورتیکه همین دانشمندان از سایرکشورها موقعیت جذب نخبگی داشتند اما با تلاش و پشتکار خود ایستادند و نیازهای داخلی را برطرف کردند.
*آیا برنامه های قبلی برای افزایش سهم زیست فناوری در تولید ناخالص داخلی محقق شده است؟
بله، سهم زیست فناوری در تولید ناخالص داخلی حدود نیم درصد است اما ما بدنبال افزایش این سهم به ۳ درصد هستیم. باتوجه به مشکلاتی که ناشی از تحریم ها وجود دارد، ما هنوز در انتقال فناوری و جذب سرمایه گذاری با چالش هایی مواجه هستیم.
برنامه ما این است که به یکی از کشورهای پیشرو در عرصه های سلول درمانی، ژن درمانی و ویروس درمانی و طب بازساختی تبدیل شویم. بیشترین محصولات این فناوری ها را آمریکا با ۴۶ دارو در اختیار دارد و ایران با داشتن یک دارو در بازار، در رتبه دوازدهم قرار دارد. *در حوزه پشتیبانی از دانش بنیان ها در عرصه سلامت و فناوری پزشکی چه برنامه هایی دارید؟
در حوزه فناوری زیستی به برنامه های مد نظر رسیده ایم و جلوتر از این توجیهی ندارد. برنامه ما این است که به یکی از کشورهای پیشرو در عرصه های سلول درمانی، ژن درمانی و ویروس درمانی و طب بازساختی تبدیل شویم. بیشترین محصولات این فناوری ها را آمریکا با ۴۶ دارو در اختیار دارد و ایران با داشتن یک دارو در بازار، در رتبه دوازدهم قرار دارد. برنامه داریم که تا دو سال دیگر به دهمین کشور در این زمینه برسیم و در ۵ سال آینده به پنجمین کشور در جهان تبدیل شویم.
رسالت ما این است که برای طبی که ۱۰ سال آینده دیگر مثل الان نیست، ایران را آماده نماییم. ۱۰ سال آینده این طب و داروهای حال حاضر دیگر وجود ندارد و سلول درمانی و ژن درمانی جای آنرا می گیرد و از الان باید به فکر سالیان بعد باشیم تا ایران وارد کننده نباشد.
*آیا می توانید درباره ی یکی از محصولات توضیح دهید که هم اکنون در بازار موجود است؟
بله، یکی از محصولات ما که هم اکنون در بازار موجود است، محصولی است که از سلول های بنیادی پوست برای درمان برخی بیماریها استفاده می شود. همچنین، ما هفت پرونده (محصول) دیگر در عرصه سلول درمانی و ژن درمانی داریم که امیدواریم در دو سال آینده به بازار ارائه شود.
*تحریم ها چه تأثیری بر تولید داروها داشته و دانش بنیان ها چه میزان متضرر شده اند؟
تغییرات قیمت ارز هزینه های تولید برای دانش بنیان ها را افزایش داده و از سویی آنها برای تامین تجهیزات لازم مجبورند از چند کشور مختلف (۳-۴ کشور) اقدام نمایند، چونکه نمی توانیم همه داروها و محصولات را بسازیم و آن هایی که برای ما توجیه اقتصادی دارد را تولید می نماییم. این مشکلات به دسترسی بیماران به دارو و درمان های مورد نیازشان لطمه می زند. بیشترین مشکلی که تحریم ها برای دانش بنیان ها ایجاد کرده، صادرات است و اگر تحریم ها نبود ما می توانستیم به صادرات بیشتری نائل شویم و جایگاه بهتری در بازار جهانی داشته باشیم.
*باتوجه به کاربردهای زیاد استفاده از هوش مصنوعی در عرصه های مختلف آیا در حوزه تشخیص و درمان بیماریها خصوصاً سرطان مقرر است از این فنآوری استفاده می کنیم؟
بله، در همین جهت ما برنامه ریزی کرده ایم که از فناوری هوش مصنوعی برای تشخیص سرطان سینه استفاده نمائیم. در استان قم این طرح پیاده سازی شده و سرعت تشخیص سرطان را ۵ برابر افزایش داده و هزینه ها را کاهش داده است. اگر این طرح اجرائی شود، فرق نمی کند شما در کدام نقطه کشور باشید، هرجا باشید پاسخ خودرا در چند ثانیه با دقت بالا خواهید گرفت.
ما برنامه جدی داریم که این سیستم را در کل کشور اجرائی نماییم تا بتوانیم به سرعت و با دقت بالا به بیماران پاسخ دهیم. برای اجرای این برنامه با بیمه سلامت به توافق رسیده ایم و ما به بیمه قول دادیم که در این طرح و با بهره گیری از هوش مصنوعی ۲۰ درصد هزینه ها را کاهش دهیم.
معاونت علمی به این برنامه تأیید داده و ما پیگیر اجرائی شدن آن در تمامی استانها هستیم. جزییات بیشتر درحال بررسی است و امیدواریم به زودی این برنامه به مرحله اجرا برسد.
*در پایان، آیا نکته ای دارید که بخواهید به آن اشاره کنید؟
من فقط می توانم بگویم که دانش بنیان ها در حوزه های فناوری های زیستی و خصوصاً سلول های بنیادی پیشرو هستند و امیدواریم که با حمایت های بیشتر، بتوانیم به پیشرفت های بیشتری نائل شویم.
اگر پسندیدید لاک کنید:
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان سایت امن در مورد این مطلب